Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) maymun çiçeği (mpox) salgını nedeniyle "uluslararası öneme sahip halk sağlığı acil durumu" ilan etti.
Virüsün yayılımını görüşmek üzere Çarşamba günü gerçekleştirilen toplantının ardından kararı duyuran DSÖ Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, vaka sayılarının 2022 yılından sonra bir kez daha artmakta olduğuna dikkat çekti.
Acil durum ilanı dünya çapında karar alıcıları potansiyel bir küresel salgına karşı harekete geçirme amacı taşıyor. Uzmanlara göre bu yolla önleme çalışmalarına daha fazla kaynak aktarılabiliyor.
Halihazırda yılbaşından beri bildirilen vakaların yüzde 96'sı Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nden oldu. Burada görülen ve şu ana kadar en az 14 bin kişide tespit edilen yeni bir varyantın daha hızlı yayıldığı değerlendiriliyor.
Çoğu hasta kısa sürede tamamen iyileşse de özellikle çocuklar, hamile kadınlar ve bağışıklık sorunları yaşayanlar için ölümcül sonuçları olabiliyor. Mpox yüzünden Afrika'da yıl başından beri 524 can kaybı rapor edildi.
Hastalık kısa süre önce Ruanda, Burundi, Uganda ve Kenya'da da ilk kez görüldü.
Avrupa Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (ECDC) Temmuz sonunda yaptığı değerlendirmede mpox'un kıtada yayılma riskinin "çok düşük" olduğunu söyledi. Türkiye'de İletişim Başkanlığı kaydedilen vaka olmadığını duyurdu. Robert Koch Enstitüsüne göre şu ana kadar Almanya'da da bilinen bir vaka yok.
Bu arada Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri iki milyon aşı bulunması için uluslararası yardım talep ederken Avrupa Komisyonu 175 bin doz aşı göndereceklerini açıkladı.
"Modified Vaccinia Ankara-Bavarian Nordic" adlı aşı risk altındaki yetişkinler için kullanılmak üzere AB, ABD ve İngiltere dahil çok sayıda ülkeden onay almış durumda. Aşının içeriği kısmen Ankara'da geliştirildiği için bu isimle anılıyor.
Sağlık Bakanlığına göre çiçek aşıları mpox'a karşı yüzde 85 oranında koruma sağlıyor.
Maymun çiçeği virüsü nedir?
Afrika'da mpox salgını dünya genelinde endişeye neden oldu. Peki bu hastalık nedir? Belirtileri ve tedavisi neler?
Çiçek hastalığı ile aynı virüs ailesinden olan maymun çiçeği (monkeypox) çiçek hastalığından daha az bulaşıcı ve daha az tehlikeli rahatsızlıklara yol açan bir virüstür. Genellikle semptomlar ortaya ilk çıktıktan iki ila dört hafta içinde iyileşme belirtileri görülür.
Virüs maymunlardan mı bulaşıyor?
Adı maymun çiçeği olsa da tıpkı insanlar gibi maymunlar da virüsün kaynağı değil. Esasen virüsün kaynağı bazı sincap türleri ve fareler gibi kemirgenler. Ancak mpox ilk kez 1958 yılında Danimarka'da bir laboratuvardaki maymunda keşfedildiği için bu şekilde adlandırılmıştır.
İnsandan insana bulaşıyor mu?
Hastalık insana enfekte hayvan ile temasla, genelde bu hayvanlar tarafından ısırılmak veya etleri için tüketilmeleri sonucu geçiyor. İnsandan insana bulaşma ise genelde cinsel temas sonucu görülüyor. Enfekte annenin bebeği de hasta doğabiliyor.
Vakalar nerede görüldü?
İnsanlarda ilk vaka 1970 yılında, Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde dokuz yaşındaki bir erkek çocukta görüldü. Kongo halihazırda tüm aktif vakaların yüzde 95'inin görüldüğü yer.
Bilim insanlarına göre virüsün yeni varyantı insandan insana daha kolay geçiyor. Bu yılın başından beri Afrika'da 15 bin mpox vakası ve 500'den fazla can kaybı rapor edildi. Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri kıtada 13 ülkede hastalığın görüldüğünü bildirdi. Geçen yılın aynı dönemine göre vaka sayısı yüzde 160, ölümler ise yüzde 19 arttı.
Dünya Sağlık Örgütü'ne göre hastalık bu yıl ilk kez Burundi, Kenya, Ruanda ve Uganda gibi ülkelerde görüldü.
Bu ilk mpox salgını mı?
Afrika dışındaki ilk maymun çiçeği hastalığı 2003 yılında ABD'de görülmüştü. O yıl ABD'de 70'den fazla vaka kaydedilmişti.
Virüs 2022 yılında ise dünya çapında 70'den fazla ülkeye yayıldı. Enfekte kişilerin çoğunluğunu eşcinsel erkekler oluşturdu. DSÖ aynı yılın Temmuz ayında "küresel halk sağlığı acil durumu" ilan etti. Riskli gruplara yönelik test ve aşı uygulamalarıyla vaka sayıları kontrol altına alındı.
Hastalığın belirtileri neler?
Sağlık Bakanlığına göre mpox kendini ateş, halsizlik, yorgunluk, baş ağrısı ve kızarıklık semptomları ile belli ediyor. Bunlara sırt ve kas ağrıları ile yoğun halsizlik de eşlik ediyor. Virüsün kuluçka süresi 21 güne kadar uzayabiliyor.
Ateşin ortaya çıkmasından sonraki üç gün içinde deri döküntüleri başlıyor. Döküntü, geçmiş yıllardaki vakaların çok büyük kısmında yüz, el ve ayaklarda yaygınken yeni mutasyonun daha çok genital bölgede döküntüye yol açtığı rapor ediliyor.
Tedavisi var mı?
Mpox ile çiçek hastalığına karşı kullanılan yöntemler ile mücadele ediliyor. Ayrıca çiçek aşısının hastalığa karşı yüzde 85 oranında koruma sağladığı biliniyor. Sağlık Bakanlığına göre Türkiye'de yıllardır uygulanmıyor olsa da geçmişte çiçek aşısı yaptırmış olanlar mpox'a karşı belli bir oranda korumaya sahip.
Türkiye'de vaka görüldü mü?
Çeşitli mecralarda Türkiye'de mpox vakası görüldüğü öne sürülse de bu iddialar yalanlandı. İletişim Başkanlığı 9 Ağustos'ta yaptığı açıklamada Türkiye'de bilinen vaka olmadığını duyurdu. Açıklamada Sağlık Bakanlığının hastalıkla ilgili "gerekli tüm önlemleri aldığı" vurgulandı. Hastalığın en çok görüldüğü Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin başkenti Kinşasa'ya Türk Hava Yollarının (THY) uçuşları bulunuyor. Türkiye Sağlık Bakanlığı Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü sitesinde Demokratik Kongo Cumhuriyeti Ağustos itibarıyla "yüksek" riskli ülkeler arasında sayılıyor.
