Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2022 yıllık ve 2023 nisan-mayıs-haziran aylarını kapsayan dönemsel gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) ikinci çeyrek verilerini yayımladı. Dönemlik verilerde EYT’lilerin emeklilik ödemeleri sebebiyle işgücü payında bir artış görülürken yıllık verilerde işgücü payında düşüş yaşandı.
TÜİK verilerine göre GSYH 2023 ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 3,8 arttı. 2023 ikinci çeyreğinde gayrisafi katma değerden emekçilerin aldığı pay bir önceki yılın aynı dönemine göre 9 puan artarak yüzde 34,3 oldu.
Gayrisafi katma değerden sermayenin aldığı pay ise bir önceki yılın aynı dönemine göre 10,5 puan azalarak yüzde 43,8 oldu. Ancak Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi’nin (DİSK-AR), emeğin büyümeden aldığı payın artışı ile sermayenin aldığı payın azalışının, gelir dağılımındaki bir iyileşmeye işaret olmadığını vurguladı.
'Emeğin payındaki artışın asıl sebebi EYT’liler'
TÜİK’in verilerini değerlendiren DİSK-AR, emeğin payındaki artışın asıl sebebinin EYT’liler olduğunu söyledi ve şunları paylaştı:
“EYT düzenlemesi ile 8 Eylül 1999 gününden önce sigortalı olanlar için emeklilikte yaş koşulu kaldırıldı ve böylece bu tarih öncesi sigortası başlamış EYT’lilerin emeklilik işlemleri başlatıldı. Verilerin kapsadığı nisan, mayıs ve haziran ayları da EYT nedeniyle kıdem tazminatı alanlarda ve emekli aylığı bağlananlarda yükseliş yaşanan aylardandır. Emeğin payındaki artışın asıl sebebi budur.”
'Bölüşüm ilişkilerinde 2016 sonrasında ciddi bir bozulma yaşandığı görülüyor'
Öte yandan, TÜİK verilerine göre GSYH 2022 yılında bir önceki yıla göre yüzde 5,5 büyüdü, büyümeden emeğin aldığı pay 2021’e göre 3,7 puan azalarak yüzde 26,3 oldu. Sermayenin büyümeden aldığı pay ise 2021’e göre 1,4 puan artarak 2022’de yüzde 53,7’ye yükseldi.
DİSK-AR, GSYH 2022 yıllık verilerindeki bölüşüm ilişkilerinin kötüleştiğine de dikkat çekerken, “Bölüşüm ilişkilerinde 2016 sonrasında ciddi bir bozulma yaşandığı görülüyor. AKP’nin iktidara geldiği dönem olan 2002 yılında büyümeden emeğin aldığı pay yüzde 28,3 ve sermayenin payı yüzde 53,8’di. 21 yıllık AKP iktidarı sonra emeğin aldığı pay 2 puan azalırken sermayenin aldığı pay 0,1 puan azaldı” dedi.
'Gelirin sınıfsal dağılımını kötüleştirdi'
Başkanlık sistemi döneminde bölüşüm ilişkilerinin hızla kötüleştiğine dikkat çeken DİSK-AR, yeni sistemin uygulanmasından kısa bir süre önce 2016’da Gayrisafi Katma Değer içinde emeğin payının yüzde 36,3 iken 2022’de 10 puan gerileyerek yüzde 26,3 olduğuna dikkat çekti. Buna karşılık 2016’da yüzde 47,5 olan sermayenin payı da 2022’de 6,2 puan yükselerek yüzde 53,7 oldu.
DİSK-AR, son yıllarda makasın çok hızlı açılmasının “bölüşüm şoku” anlamına geldiğini vurguladı:
“Başkanlık sisteminin uygulanmaya başladığı 2018 yılını 100 kabul ettiğimizde GSYH cari fiyatlarla başkanlık döneminde 100’den 399’a çıkarken, emeğin payı 100’den 313’e çıktı. Böylece başkanlık döneminde toplam emek gelirleri parasal olarak yüzde 213 oranında artmış oldu. Aynı dönemde sermaye gelirleri ise 100’den 432’ye yükselerek yüzde 332 oranında arttı. Sermaye gelirleri parasal olarak emeğin yaklaşık iki katı kadar artmış oldu. Başkanlık döneminde sermaye gelirleri ülke ortalamasından da fazla artış göstererek devasa bir yükseliş yaşadı. Emek gelirleri ise 2021 ve 2022 yılında üst üste GSYH büyümesinin oldukça altında kaldı. Bu durum gelirin sınıfsal dağılımını kötüleştirdi.”
