Yeni Meclis’te 33 ilden kadın vekil olmayacak!

Eşitlik İçin Kadın Platformu (EŞİK), kesinleşen milletvekili aday lisleleri yapılan incelemeye göre, yeni oluşacak TBMM'nin eşit temsilden çok uzak kalacağını duyurdu.

EŞİK'ten yapılan açıklamada, "Kadınlar siyasete girmek istemiyor iddiasını çürüten çok sayıda kadın aday adayı olmasına rağmen, birçok partinin kesinleşmiş listelerinde çok az sayıda kadına yer verildiği; büyük bölümünün de seçilemeyecek yerlere konularak listelerdeki kadın oranının yapay şekilde yükseltildiği görülmektedir" denildi.

Erkekler 322 günde en az 344 kadını ve 40 çocuğu öldürdü

Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), İyi Parti, Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), Türkiye İşçi Partisi (TİP) ve Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi'nin (Yeşil Sol Parti) kesinleşen milletvekili aday listelerinin incelendiği vurgulanan açıklamada, incelemeye ilişkin şu bilgiler verildi:

"Yüksek Seçim Kurulu, listelerde cinsiyet belirtmediği için bu çalışma tüm vekillerin isimleri tek tek kontrol edilerek gerçekleştirilmiştir. Cinsiyete göre ayrıştırılmış veri toplamak devletin ve kamu ya da özel ilgili tüm kurumların temel görevlerinden biridir. Bu görevi ısrarla yerine getirmemek kadınlara karşı açık bir ayrımcılıktır; Anayasa’nın başta eşitlikle ilgili 10. maddesi olmak üzere birçok maddesinin ve Türkiye’nin taraf olduğu BM CEDAW Sözleşmesi’nin 9 No’lu Genel Tavsiyesi’nin açık ihlali anlamına gelmektedir. Aynı zamanda devletlere cinsiyete dayalı ayrıştırılmış veri ve istatistik toplama yükümlülüğü getiren İstanbul Sözleşmesi (madde 10 ve 11), Pekin Eylem Planı gibi uluslararası sözleşmelere ve kadının insan haklarını düzenleyen belgelere de aykırıdır. Bu temel bilgiye erişimin mümkün olmaması, titiz bir kontrol süreci yürütmüş olmamıza karşın, analizde genel tabloyu etkilemeyecek ufak hataların yapılmış olmasına yol açmış olabilir.

Yeniden Refah Partisi 2018 seçimlerinde barajı geçememiş olmasına rağmen, 14 Mayıs 2023 seçimine Cumhur İttifakı ile girdiği için barajı geçeceğinden birkaç vekil çıkarması öngörülmektedir. Ancak hangi şehirlerden kaç vekil çıkaracağı bilinmediği için hesaplamalara yansıtılmamıştır."

MHP’nin 40, AKP’nin 34, İyi Parti’nin 22, CHP’nin 21 ilde kadın adayı yok!

14 Mayıs seçimlerinden sonra Meclis’te yer alması beklenen siyasi partilerin kesinleşmiş aday listeleri üzerinden gerçekleştirdiğimiz inceleme bulgularına ve 2018 seçim sonuçları temel alınarak yapmış olduğumuz karşılaştırmalara ve hesaplamalara göre:

• 33 ilden kadın vekil çıkmamaktadır. Bu iller TBMM’nin 28. Dönemi boyunca sadece erkek vekillerce temsil edileceklerdir. Cumhuriyet tarihi boyunca kadın vekil çıkarmamış olan 20 ilden 18’inde bu seçimde de kadın vekil çıkmayacağı görülmektedir.
• MHP’nin 40, AKP’nin 34, İyi Parti’nin 22, CHP’nin 21 ilde kadın adayı bulunmamaktadır.
• Meclis’e 117 kadın vekilin girmesi ve Meclis’teki kadın oranının %19.50 olması beklenmektedir. 
• TİP ile Yeşil Sol Parti’nin oy oranları 2018 seçimine göre artacak olursa, ilk sıralarda kadınlara en çok yer veren partiler oldukları için, Meclis’e girecek kadın sayısı da artacaktır.
• CHP ve İyi Parti açısından İstanbul, İzmir, Giresun, Karabük, Manisa, Tekirdağ, Zonguldak, Osmaniye gibi kimi illerdeki potansiyel oy artışı, Meclis’e 7-10 arasında daha fazla kadının girmesini sağlayabilir.
• Yeniden Refah Partisi’nin listelerine 48 kadın aday koyduğu görülmekle birlikte, birinci sırada kadınlara yer vermemiş olması sebebiyle, 14 Mayıs 2023 seçimlerinde vekil çıkaracak olsa bile, bunlar erkek vekiller olacaklardır. 
• Milletvekili listelerinde kadın oranı en yüksek parti Yeşil Sol Parti (%43.50); ikinci parti ise TİP’dir (%42.13). Kadın adayı en az olan parti MHP’dir (%15.17); hemen ardından AKP (%18.67) gelmektedir.
• Aday listelerinde birinci sırada en çok sayıda kadın vekile yer vermiş olan parti TİP’dir (%47.06), ardından Yeşil Sol Parti (%39.08) gelmektedir. En az sayıda kadını birinci sıraya yazan parti AKP’dir (%4.60) ve onu MHP (%8.05) takip etmektedir.
• Meclis’e girecek en çok sayıda kadın vekil, 56 kadın milletvekili ile AKP’de görünse de oransal olarak değerlendirildiğinde, %41.54 kadın vekil oranı ile Yeşil Sol Parti ilk sırada yer almaktadır.
• Listelerde seçilebilir yerlerde yer alan kadın oranı en yüksek olan parti Yeşil Sol Parti (%41.54) iken en düşük orana sahip parti MHP'dir (%4.00). MHP’yi %11.36 ile İyi Parti, %18.18 ile CHP ve %19.05 ile AKP izlemektedir.
• Listelerdeki kadın oranı ile seçilebilir yere yazılan kadın oranları kıyaslandığında, aradaki farkın en açık olduğu parti TİP’dir, hemen ardından ise İyi Parti gelmektedir. İyi Parti listesinde yer bulan kadın sayısı 150 iken, seçilebilir yerde sadece 5 kadın adayın olduğu görülmektedir. İyi Parti’yi MHP takip etmektedir; MHP’nin listesinde 91 kadın varken, seçilebilir yere yazılan kadın sayısı sadece 2’dir. CHP listesinde 153 kadına yer vermekle birlikte, sadece 26 kadın aday CHP’den seçilebilir sıralarda yer almaktadır. (Seçilebilir yer nitelendirmesi, 2018 seçim sonuçları baz alınarak oluşturulmuştur.)
• Partilerin listelerinde seçilebilir yerin hemen altında bir kadın adaya yer verdiği görülmektedir. Bu durum AKP listelerinde 15, Yeşil Sol Parti’de 13, CHP listelerinde 11, İyi Parti’de 7, MHP’de 6, TİP’de 3 ilde görülmektedir. Bu da bize, siyasi partilerin seçilebilir sırada kadın aday eksikliğinin farkında olduklarını ve mümkün olduğunca üst ama seçilmesi riskli sıralara kadınları koyduklarını ve seçilebilmek için en yoğun emeği sarfetmek durumunda kalacak adayların da kadın adaylar olacağını göstermektedir. (Seçilebilir yer nitelendirmesi, 2018 seçim sonuçları baz alınarak oluşturulmuştur.)

İllerdeki durum: 

• MHP’nin 40 ilde kadın adayı bulunmamaktadır. 
• AKP; Adıyaman, Amasya, Artvin, Bilecik, Bingöl, Bitlis, Burdur, Çankırı, Çorum, Elazığ, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Isparta, Kars, Kırşehir, Mardin, Muğla, Muş, Nevşehir, Niğde, Ordu, Rize, Siirt, Sinop, Tokat, Yozgat, Bayburt, Kırıkkale, Bartın, Ardahan, Iğdır, Karabük ve Kilis’te yani toplam 34 ilde hiç kadın adaya yer vermemiştir.
• İyi Parti; Afyon, Ağrı, Amasya, Artvin, Bilecik, Bitlis, Bolu, Burdur, Giresun, Gümüşhane, Kastamonu, Kırşehir, Muş, Niğde, Sinop, Tokat, Tunceli, Uşak, Bayburt, Şırnak, Ardahan ve Kilis’te yani toplam 22 ilde hiç kadın adaya yer vermemiştir. 
• CHP; Ardahan, Artvin, Bilecik, Bingöl, Edirne, Erzincan, Erzurum, Iğdır, Karabük, Kastamonu, Karaman, Kayseri, Kırıkkale, Kırşehir, Kilis, Malatya, Rize, Siirt, Sinop, Sivas, Şırnak ve Tokat’ta yani toplam 21 ilde hiç kadın adaya yer vermemiştir.
• Millet ittifakı; Ardahan, Artvin, Bilecik, Iğdır, Kastamonu, Giresun, Gümüşhane, Sinop, Tokat, Kırşehir, Kilis, Şırnak ve Rize’de, yani toplam 13 ilde, 6 parti olarak tek bir kadın aday çıkarmamış durumdadır.
• Emek ve Özgürlük İttifakı’nın tüm illerde kadın adaylara, eşit temsile yakın oranda yer verdiği görülmüştür.

Eşit temsil vazgeçilmezimiz!

Yapmış olduğumuz analizin de gösterdiği gibi, kadınların eşit temsili siyasetçilerin keyfi kararlarına bırakılamaz. Her bir seçimde ülke eşitlik yolunda bir beş yıl daha kaybetmektedir. Cumhuriyetin ikinci yüzyılında da sadece erkeklerin yönettiği; kadınların, çocukların, tüm toplumun hayatı hakkında tek karar ve yetki sahibinin erkekler olduğu bir ülke istemiyoruz. 

Geçtiğimiz yıllardaki seçimlerden farklı olarak bu seçimde, seçim ittifaklarından biri tarafından kadınların hakları ve hayatları ana pazarlık konularından biri haline getirmiştir. İktidar ittifakının seçim vaatleri ve propagandalarında kadınların eğitim hakkından çalışma hakkına, şiddetsiz bir hayat hakkından nafaka hakkına dek neredeyse tüm haklarının yok edileceği ilan edilmektedir. Seçim propagandası adı altında her gün kadın erkek eşitliğine ve LGBTİ+ varoluşa yönelik ağır saldırılar yapılmaktadır. Bu saldırıların oluşacak olan yeni Meclis’te de süreceği açıktır. Bu saldırılara karşı Meclis’e en azından eşit sayıda kadının girmesini ve haklarını ve hayatlarını kendilerinin savunmasını sağlamak yerine yine erkek egemen bir Meclis oluşturmak, kadınların hayatlarını erkekler arası bir pazarlık konusu olarak görmeye devam edileceğinin ilanıdır. Aday listelerinde açıkça görülen kadın temsilinin yetersizliğine, sadece kadınlar değil toplumun geniş bir kesimi isyan etmiştir. Bu eksiklik, yasama organında oluşturulacak kurullarda, yürütme ve yargı atamalarında eşitlik ilkesi gözetilerek acilen telafi edilmelidir.

 İlk 100 gün içinde yapılacak ilk yasal düzenlemelerden biri de tüm seçimlerde ve atamalarda eşit temsil ilkesinin yasal zorunluluk haline getirilmesi olmalıdır. Eşit temsil olmayan listeler seçim kurulları tarafından reddedilmelidir. Eşitlik ilkesini ihlal eden atamalar iptal edilmelidir. Eşit temsil, ilk anayasa değişikliğinde de anayasal bir kural olarak düzenlenmelidir.

Yasal güvenceli eşit temsil sağlayıncaya kadar mücadeleye devam edeceğiz!